EEN ERNSTIG EMPATHISCH GEBREK

Terwijl ik dit zit te tikken, is op televisie het Depressiegala aan de gang. Nooit van gehoord, maar het is toch al voor de derde keer. Cabaretiers, schrijvers en natuurlijk andere BN’ers vertellen er over, zo begrijp ik. De niet meer van het beeldscherm weg te denken Anita Witzier zegt in een aankondiging, dat je er vooral over moet praten. Goh, ik weet wel zeker dat je er vooral naar moet luisteren. En dat is heel wat anders.

Vandaag hoorde ik daar nog een mooie vergelijking over in een eersteklas kandidateninterview. Daar kwam aan de orde dat je twee oren hebt en twee ogen, en maar één mond. Dat heeft een reden, zo had deze kandidaat al jaren geleden meegekregen van zijn baas.

Het een en het ander is een mooie brug naar de afgelopen feestdagen. De kerst zat er op en de oliebollen werden bij ons gebakken. Ik zat nog even te werken en hoorde Milia in een andere kamer vrij opgewonden, maar opgewekt aan de telefoon. Er gebeurde iets. Plotseling stond ze achter mijn bureau en overhandigde mij, zonder verder iets te zeggen, de telefoon. Voordat ik überhaupt kon vragen wie er aan de lijn was, was ze alweer vertrokken. Dus ik noemde mijn naam, en aan de andere kant hoorde ik: “Hé Ton, hoe is het toch met jou?”. En direct aansluitend een heel verhaal over de kerst, hoe snel de tijd verstrijkt, lekker eten, het weer, en wat al niet. Ik pijnigde mijn hersens. Mijn god, wie ís dat? Een beetje gegeneerd waagde ik haar, het was een zij, te onderbreken. Daar was nog wel wat overtuigingskracht voor nodig, zo herinner ik mij. “Neem me vooral niet kwalijk, maar wie bén je?”

En toen viel alles op zijn plaats. Een verre nicht. Welbekend, maar weinig contact mee gehad de laatste jaren. Wel ieder jaar een kerstkaart, maar dit keer niet. Dat is iets van Milia, de familiale kerstkaarten. Zakelijk gezien ben ik daar inmiddels mee gestopt. Al die aandacht, al die zorg, al die moeite. Een paar honderd met de hand getekende brieven en/of kaarten en andere verrassingen die later, ik geef het toe, ook een paar keer via LinkedIn werden verstuurd. Met niet alleen de beste wensen, maar ook de beste bedoelingen. Persoonlijk, even stilstaan bij en met elkaar. Als de reactie dan hooguit een mailtje is, of een overduidelijk inderhaast alsnog toegestuurde kerstkaart die toevallig nog over was, dan hoeft het voor mij niet meer. “Goh wat attent, jij ook prettige kerstdagen hè.” Dat werk dus. Laat u maar.

Terug naar de privésituatie. Milia denkt er net zo over als ik. Waarom zou je mensen waar je het hele jaar toch geen enkel contact mee hebt, ieder jaar opnieuw een kaartje sturen? Dan wordt het een verplicht nummertje, en dat is inderdaad wel het laatste wat je moet willen rond de kerstboom. Getuigt van weinig respect. Maar deze nicht had ons gemist. Ieder jaar, al decennia lang, heeft ze die kaart van ons niet alleen ontvangen, maar ook gelezen. Maar niet in 2017. Zou er wat aan de hand zijn? Dus had ze de telefoon gepakt en geïnformeerd. Op het enig juiste adres: dat van ons (…). Milia blij verrast, ik trouwens ook, tijd voor uitleg en met een uur weer bijna helemaal ‘bij’. Begrip voor elkaar, en dat ook uitspreken.

Maar deze week belde zij ons opnieuw op. Na vele jaren zonder enig contact, behalve dan die kerstkaart waarbij ik via de telefoon – mede namens mijn vrouw (vrij naar Prins Bernhard) – had beloofd die zeker dit jaar weer te zullen verzenden. Ik heb er in klein familiecomité nog een punt van gemaakt. Over aandacht voor elkaar, waardevolle gewoonten en hoe je kennelijk iets kunt gaan missen. De grote waarde van een soms heel klein gebaar. En deze nicht mist overduidelijk het contact. Bijvoorbeeld zo’n kaartje, dat zegt: hé, jij bent er en wij zijn er ook nog. Laten we er iets leuks van maken, deze feestdagen. Geluk en gezondheid, we wensen het je van harte toe!

Ze loopt tegen de tachtig (maar dat wil ze niet weten, laat staan horen). Dan vallen er mensen weg, steeds meer en steeds vaker. Andere neven en nichten, zal ik maar zeggen, al dan niet aangetrouwd en gescheiden, met of zonder kinderen en daar dan weer de kinderen van. Het leven gaat door, maar zelf lijk je het niet allemaal meer bij te kunnen benen. Het gaat allemaal ook zo snel. Dan dreigt eenzaamheid. Je voelt je onzeker, verlaten, alleen. Dan probeer je je vast te houden aan bepaalde zaken die voor anderen vaak te klein zijn om ook maar een paar seconden over na te denken. Dat is een fout van die anderen; dom en verkeerd. Een ernstig empathisch gebrek.

Volgens mij is dat in de meeste gevallen ook de oorzaak van depressieve gevoelens. Het hoeft niet meer, wat heeft het nog voor zin? Laat maar, ik tel toch niet (meer) mee. Dan moet je niet gaan praten met zo iemand, maar vooral gaan luisteren. Dat gaan Milia en ik binnenkort dus ook doen, “in plaats van kaarten”. Op bezoek bij onze verre nicht. Dankzij een telefoontje, omdat de kaart was overgeslagen. Een geluk bij een ongeluk, of beter: weer zo veel geleerd. Dankjewel, oude dame.