Dit jaar wil ik hier graag afsluiten met een drieluikje. De stand van onze manier van samenleven. Ik ben vorige week met de actualiteit begonnen, waar ik nog even mee verder wil gaan. Omdat het allemaal zo typerend is.
Het koningshuis gaat opnieuw heel dom de fout in, de koning zelf biedt alweer zijn verontschuldigingen aan; niet goed bij stilgestaan en zo. Mark Rutte noemt dat “verstandig”. Ondertussen heeft de krant van wakker Nederland het over zo’n honderd bezoekers op dat verjaardagsfeestje. Nee, zegt de RVD, er waren 21 genodigden ‘waarvan niet iedereen is gekomen’. Dus je wordt uitgenodigd door Amalia om op Paleis Huis ten Bosch een feestje te vieren, en je zegt nou, liever niet, want dan mis ik die spannende serie. Hoe geloofwaardig is dat?
Als je niet oppast wordt je gemanipuleerd door alles, en iedereen. Superdom wordt slim en weldenkend. Van zogenaamde influencers tot die bepaalde vrienden die je achterna loopt in je netwerk, en van de royalty tot de eerste minister. Die laatste al dan niet demissionair (maar wie maalt daar nog om?). Met nota bene de Rijksvoorlichtingsdienst als grootste trol van allemaal.
Een nieuw kabinet. Dat gaat nu over de poppetjes. Eén zekerheidje verklap ik u alvast. Jeanine Hennis-Plasschaert keert terug op het pluche. Om dat nog wat onzedelijker te maken, zal ze wel als minister van Buitenlandse Zaken worden benoemd. Nieuw elan. Hoe een tot Europees secretaresse opgeleid meisje onverslaanbaar is geworden. Door ultieme trouw en loyaliteit, en wie weet wat nog meer. Het gaat niet om kennis en relevante ervaring, of de juiste persoonlijkheid. Het gaat om voldoende stront opruimen, en daar dan de beloning voor krijgen. Vuile handen kun je wassen. Dat noemen we vervolgens gewoon een nieuwe bestuurscultuur, en dan is het goed.
Op die manier zal ook Hugo de Jonge wel terugkeren, zij het op een andere stoel. Die man heeft toch zo z’n best gedaan. Binnenlandse Zaken? De meeste ervaring en kennis op het terrein van financiën, niet onbelangrijk in dit tijdsgewricht, zit natuurlijk bij Wopke Hoekstra. En nee, ik ben niet cynisch. Maar dat ministerie gaat om politieke redenen niet naar het CDA. Sigrid Kaag zou er wel oren naar hebben. Macht en beloning, met haar studie filologie en internationale betrekkingen.
Maar het is allemaal niet van vandaag. Zie het gerust wat breder. Hoe in de afgelopen decennia alle mogelijke zekerheden zijn afgebroken. Niet in eerste instantie financieel, maar maatschappelijk, sociaal en intellectueel. De zuilen zijn stuk voor stuk omgezaagd. Pim Fortuyn had het 20 jaar geleden al over de verweesde samenleving. Je thuis – en vooral ook geborgen – willen voelen, het is een eerste levensvoorwaarde, maar waar dan? Het gezin als hoeksteen van de samenleving is al langer een pijnlijk archaïsme van de buitencategorie. Jongeren zoeken het dus vooral bij en met elkaar. Ze steken elkaar aan, op ieder gebied, omdat de structuur, de basis ontbreekt. Niet minder dan een kwart komt laaggeletterd van school: onvoldoende lezen, schrijven en rekenen. Ontlezing, iedereen weet het. Je blijft jarenlang steken in dezelfde groepen en op dezelfde sites. De namen kunnen veranderen, maar niet de impact.
Zwakke leiders, overal. Maar er zijn twee uitzonderingen op deze grote wereld, die eigenlijk maar heel klein is. Die zitten beiden voor ons in het oosten. Er zit er één al aan de kranen te draaien, om te dreigen met koude voeten en erger. En bij de ander gaan we straks in februari de Olympische Winterspelen houden, een feest van verbroedering. Die heeft de meeste grondstoffen ter wereld in zijn bezit, en meer dan een miljoen Oeigoeren in strafkampen. Zijn eigen Han-bevolking zit net zo opgesloten, zij het virtueel en niet achter fysieke, dikke muren en prikkeldraad met krachtstroom. Ze worden nog nét niet gesteriliseerd, zoals hun Oeigoerse landgenoten, maar juist aangemoedigd om nog een derde kindje te maken. De wet van de grote getallen.
Ondertussen zit Thomas Bach als voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité een gezellig babbeltje te houden met de kritische tennisster Peng Shuai. Net zo virtueel, net zo data-gedreven, net zo onmenselijk en net zo manipulatief.
Als de kennis en de waarheid in overgrote meerderheid niet meer ligt bij politiek en bestuur, maar bij onderzoeksjournalisten en columnisten van serieuze kranten als NRC, de Volkskrant of Het Financieele Dagblad, en in het buitenland bij bijvoorbeeld The New York Times, Le Monde en The Guardian, dan ben je een grens voorbij.
Van alle tijden, zegt u? Ja, maar het slaat door. Alles slaat door. Goed of slecht. Kennis of onwetendheid. Rijk of arm. Onnadenkend of slim. Oud of jong. Winnaar of verliezer. Verzin zelf gezellig onder de kerstboom, het is een tijd van reflectie, zo nog wat ravijnen die de mensheid opdelen. Maar let op de spelregels, het gaat niet alleen om gisteren en vandaag, maar ook om morgen.
Ton Westphal + No Nonsense ++ 