Dit was weer zo’n voorbeeld. Een teken des tijds. Hoe het met hem gaat? Er zijn niet zoveel mensen aan wie ik dat met een zekere regelmaat vraag. Niet geïnteresseerd, niet boeiend, niet warm. Maar bij hem was en is dat anders. En het antwoord was eigenlijk heel erg voorspelbaar: druk, druk, druk. Hij zit in een parttime baan van 32 uur, maar maakt regelmatig dagen van ’s ochtends half zeven tot ’s avonds een uur of acht. Ambitieus als dat hij is, wil hij het werk altijd goed doen. Gericht op carrière en promotie. Maar dat komt tegen een hoge prijs. Want als hij dan ’s avonds zo laat thuiskomt, moet er natuurlijk nog worden gegeten. De kinderen liggen dan al bijna in bed. Drukke ochtenden, nog drukkere middagen en ’s avonds geen rust om te ontspannen. Dan volgt de nacht, en die is vaak doorwaakt. Geen rust, en morgen weer een dag. Geen mensen. Geen collega’s die wat kunnen overnemen, en een management dat om output schreeuwt.
Dat leidt dus tot (nieuwe) uitval. Uitputting. Wanhoop. Het gevoel dat je in de steek wordt gelaten. Focus op beloning, heel rationeel. Voor wat hoort wat. Een loon- en prijsspiraal die niet meer terug te draaien lijkt.
Ik word er op z’n minst verdrietig van. Want al in de jaren negentig van de vorige eeuw benoemde ik in mijn columns in het Eindhovens Dagblad en het Brabants Dagblad de gevolgen van “vergrijzing en ontgroening”. Dat is dertig jaar geleden! Wie heeft in die tijd beleid ontwikkeld, een visie ontvouwd? De aanpak om het arbeidspotentieel, dat nog altijd aanwezig is, ook nu, inzetbaar te maken? Niets en niemand. In ieder geval niet in Den Haag.
Op 12 november 1999 schreef ik dit al op in de kolommen van die kranten:
Een voorbeeld. Het bedrijf had al lange tijd een functie open staan. Dat is op zich zelf niets bijzonders, maar erger wordt het als men daardoor in paniek raakt. Dat geeft kennelijk een gevoel van niet geliefd zijn en men doet er dan van alles aan om bijvoorbeeld middels make-up een leuker uiterlijk te krijgen. Zo wordt, en dat is de weg van de minste weerstand, het salaris opgeschroefd. Een directiesecretaresse van NLG 100.000,- is heden ten dage geen uitzondering. Het voorbeeldbedrijf ging daar een eind in mee en kwam – hoe is het mogelijk – tot de ontdekking dat ook de zittende werknemers mede hierdoor meer dan behoorlijk in salaris moesten worden aangepast. Maar ja, het zij nu eenmaal zo, zo dacht men. Fout en verkeerd! De dame die voor (veel te) veel geld werd binnengehaald, kwam na enkele maanden een nog beter betalende werkgever tegen en stapte natuurlijk weer over. Als betrokkenheid wordt gekocht, dan ben je als werkgever verkeerd bezig. En als je je laat kopen, dan deug je als werknemer niet. Het bedrijf zat inmiddels wel tegen een aanzienlijk hogere loonsom aan te hikken.
En diezelfde column gaat verder:
Het is vanzelfsprekend dat naarmate de schaarste aan talent toeneemt, er meer geld voor moet worden betaald. Dat is een keiharde economische wet, die niet voor matiging vatbaar lijkt. Een dame op kantoor voor minder dan NLG 3.000,- bruto per maand is verleden tijd. Waarschijnlijk zelfs voltooid verleden tijd, maar ik houd wat dat betreft nog altijd een slag om de arm. Ik behoor tot de categorie mensen die beweren, dat de gekte op de arbeidsmarkt zo niet door kan blijven gaan, ondanks de veelgehoorde “vergrijzing en ontgroening”. Kenmerk van conjunctuur zijn de ups en de downs, en we zitten – volgens mij – nu helemaal bovenin. Dat is gevaarlijk. Als we straks even terugvallen, en dat is heel normaal, dan staan die grote vraag naar mensen en daarmee de soms absurd hoge individuele salarissen weer op de tocht. En die hoge hypotheeklasten, die door wellicht stijgende rente alleen nog maar hoger zullen worden, moeten ook straks wel worden opgehoest. Uitsluitend als u echt heel goed bent en indien u zich daadwerkelijk kunt onderscheiden van de anderen, dan kunt u gerust zijn. Aan u zal altijd behoefte blijven bestaan. En aan u zal dus altijd een buitengewoon salaris worden betaald. Al die anderen moeten rap aan zichzelf gaan werken in plaats van zich te wentelen in hun virtuele macht. Werkgevers werken overigens hard mee aan dat superioriteitsgevoel van de werknemer uit de hoge jaren negentig.
Misschien biedt het troost. Iets van een varkenscyclus.
Waarom dan dat verdriet? Er staat nog altijd niemand op die de inhoud/het niveau heeft om dit soort processen te gaan sturen. Partijen als GroenLinks en PvdA denken door samen te gaan uit te kunnen groeien tot een machtsfactor. Maar als twee losers bij elkaar in bed kruipen, ontstaat er natuurlijk niet een absolute winner. Het draait ook bij die partijen echt om ideeën, helder beleid en persoonlijkheid. Wie? Waar? Met Ahmed Aboutaleb – ik noem hem welbewust opnieuw en alweer– hoeft de PvdA helemaal niet te fuseren. Dan hebben we in Nederland eindelijk iemand die bewezen succesvol bestuursbeleid vertegenwoordigt. Dus stop nu eens met praten. Ga wat doen! Met de juiste mensen, die er natuurlijk nog altijd zijn.
Maar ik ben niet optimistisch. Want deze samenleving draait slechts om vijf woorden, waar niet meer aan te ontkomen lijkt: feesten en beesten, sneakers, dope, internet. Ondertussen weet ik niet meer goed of “verdrietig” wel de juiste beschrijving van mijn emoties is.
Ton Westphal + No Nonsense ++ 