NAVALNY

Het stond op een stukje papier. Weggeborgen in mijn agenda. Terwijl ik deze twee zinnen opschrijf, realiseer ik me hoe archaïsch dat klinkt, en misschien ook wel is. Desondanks sluit ik me niet aan bij die tien miljoen Nederlanders die zitten, staan, liggen en lopen te ‘appen’, en wat dies meer zij. Ik voel me er prima bij.

Waar ik me daarentegen inmiddels niet zo prima bij voel, is de naam die ik op datzelfde papiertje had gekrabbeld: Navalny. De documentaire had mijn aandacht getrokken in de bioscoopagenda. En kort daarna werd deze uitgezonden door 2Doc bij de NPO. Beide gemist, dus vandaar die herinnering. Mettertijd terugkijken dan maar. Dat bleek niet nodig, want de programmering van het onvolprezen Canvas sloot al snel weer eens prima aan bij mijn eigen ritme. En toen gebeurde het.

Ik pretendeer niet een kenner te zijn van de Russische politiek, maar wat ik kan lezen en zien rond Vladimir Poetin neem ik al langer dan een jaar of tien serieus mee. Het Westen kan de man niet verslaan. Dat zal van binnenuit moeten gebeuren. Dus wat heeft Aleksej Navalny ons te bieden? Nou, vooral zelfpromotie. De film staat stijf van de verschillende beeldschermen; van smartphones tot laptops, van grotere computermonitoren tot videocamera’s en tablets. Het leek de Consumer Electronics Show (CES) in Las Vegas wel. Berichten en filmpjes plaatsen op internet. De hoofdpersoon is altijd Navalny zelf. Dát gebeurt er. Hoe maak je het spannend? Wat willen de mensen zien en horen? Hoe ben je tegendraads? Alles is voor de bühne.

Maar waar Navalny nu echt voor staat, behalve dus overduidelijk voor zichzelf, is mij niet duidelijk geworden. Wat gaat hij doen als hij aan de macht zou komen? Hoe gaat hij dan om met Poetin? Verbanning, de doodstraf? En de oligarchen, wat gaat daar mee gebeuren? Wat zijn zijn prioriteiten als hij president is? Gaat hij dan ook alles alleen doen of heeft hij een lijstje met namen, medestanders. Economisch, financieel, maatschappelijk. Welke ideeën leven er bij jou? Rusland als leverancier van vitale grondstoffen voor de wereld. Hoe denk jij daar over? NAVO, de EU.  

Het zijn maar een paar eenvoudige vragen die spontaan bij me opborrelden, maar deze documentaire kon geen enkel antwoord geven. Dat gold ook voor de samenstelling van zijn aanhang. Wie zijn dat, want dat we allemaal graag in een vrij land willen leven, met individuele vrijheden en zorg voor elkaar, dat vindt mijn jongste kleindochter ook. Wie gaan er op hem stemmen, en wie zijn dan zijn concurrenten? Is er dan wél keus? Hoe zit hij daar in?

Dat laatste werd trouwens toch wel, zij het heel kort, aangestipt. Want diezelfde Navalny is niet vies van rechts-nationalistische ideeën. Neonazi’s behoren tot zijn fanbase. Maar daarmee liet Daniel Roher hem als regisseur opmerkelijk genoeg wegkomen. Alhoewel, als je iemand heilig verklaart en hem ook zo behandelt en in beeld brengt, dan past slechts aanbidding.

Alles draait in ‘Navalny’ om internet en Navalny. Verder is het ideeënloos. Feitelijk net zo uitzichtloos als de stappen die de man zet. Iedereen weet hoe het is gegaan, met die vergiftiging die zijn dood had moeten betekenen. Knappe dokters in Duitsland hebben hem er weer bovenop gekregen. Niets nieuws, want Poetin vermoordt en vergiftigt alles en iedereen die hem gevaarlijk in de weg loopt. En anders word je wel opgeborgen totdat de hele wereld je is vergeten. Ook dat weet iedereen. Het is al heel veel jaren aan de gang. Maar Navalny zoekt het op. Dus stapt hij opnieuw in een vliegtuig, en ook nu weer naar Moskou. Daar willen ze je niet hebben, Aleksej, daar maken ze je af. Maar het levert spannende (spannende?) beelden op, zo’n vlucht en de aankomst daarna. En maar filmen met je mobieltje, en maar roepen dat het niet klopt.

Dat schiet niet op. Navalny zou veel meer voor zijn land en zijn mensen kunnen betekenen vanuit Europa, de Verenigde Staten of Canada. Daar kun je iets organiseren, opbouwen en klaarzetten. Een alternatief communiceren. Maar niet alleen is de vraag gerechtvaardigd of Navalny dat wel kan, ook of Navalny dat wel wil speelt voor mij een rol. Want dan moet je delen, is er zoiets als een team-Navalny nodig. Voor mijn part een schaduwregering.

Nu dacht hij zich als martelaar te kunnen manifesteren. In het Rusland van Poetin is dat op zijn zachtst gezegd naïef. Navalny, de gemiste kans. Hij is het dus ook niet. Helemaal niet zelfs. En zo heb ik toch ook, zij het indirect, mijn antwoorden gekregen.