Alhoewel ik iemand ben van ‘toeval bestaat niet’, denk ik toch dat het hier gaat om een toevalligheid. In de aanloop naar deze wekelijkse blog, dit polemische weekboek, dacht ik een stukje te schrijven over de agenda van Vladimir Poetin. Inmiddels weten we allemaal wel wat voor vlees we hier in de kuip hebben – alhoewel? – , maar ik ben vooral geïnteresseerd in zijn agenda. Deze man beheerst, in het volle licht en ondergronds, de wereldpolitiek. Schijnbaar moeiteloos zet hij regeringen naar zijn hand, en wint hij ieder dispuut waar Rusland bij betrokken is. Als er iemand is die met recht kan spreken van “Russia First!”, dan is dat wel Poetin. Daarmee vergeleken is de retoriek van Donald Trump pathetisch gebrabbel. Trump, de Amerikaanse president die toch van oudsher en bijzonder historisch bepaald zijn grootste tegenstrever zou moeten zijn. Maar die zit mede dankzij deze ‘erfvijand’ wél in het Witte Huis. Met alle gevolgen van dien, iedere dag opnieuw.
Maar waarom? Zou Poetin dit voor de lol doen? Het gaat hem immers gemakkelijk af. Dan is het leuk om te spelen, om mensen, landen en organisaties naar je hand te zetten. Kijk, het werkt, zeg je dan tegen jezelf. Vervolgens probeer je het opnieuw, en opnieuw. En iedere keer boek je succes. Dat kan verslavend werken. Zou het dat zijn? Het is als meesterspion in ieder geval zijn vak. Maar volgens mij is deze gedachtegang te simpel. Je doet dat niet allemaal voor de fun. Ook al heet je Vladimir Poetin. Voor binnenlands gebruik dan? Vladje het mannetje? Kijk naar die posters, met zijn ontblote torso. Vladje op jacht. Vladje te paard. Vladje in een snelstromende rivier. Ook dat lijkt me te ver gezocht, alhoewel die scènes toch ook niet helemaal voor niks zijn opgetuigd. Maar dan nog heb je daar het Witte Huis en de destabilisatie, de vergiftiging van Europa niet bij nodig.
Dus waarom? Ik vind het een intrigerend fenomeen, dat gepaard gaat met blijvende fascinatie voor de man. Is dit gedrag eerder voorgekomen op het wereldtoneel? Op alle fronten zo bezig zijn en geen gelijk krijgen, maar het wél altijd halen. Straffeloos. Maar daarmee is die agenda nog niet inzichtelijk. Wie gaat hem dat vragen? En wie heeft de hersens om, als er al een antwoord komt, dat te plaatsen? En nog belangrijker, wie gaat er wat mee doen? Over fascinatie gesproken.
En dan komt die rare Zijlstra met zijn verzonnen verhaal. Dat evenwel slechts deels verzonnen is. Want er is consensus dat het is gezegd. Alleen qua interpretatie verschillen de meningen. Hoe dan ook, terecht dat we van Zijlstra zijn verlost, maar de schade is enorm. Juist dit kunnen we met z’n allen – buiten Rusland – niet gebruiken. Over nepnieuws en beïnvloeding van de publieke opinie gesproken; de pot verwijt de ketel. Poetin zit nog te schaterlachen (zou ik ook doen). Dank, kameraad Zijlstra, dank. Des te cynischer dat er dankzij Zijlstra uiteindelijk toch iets van een begin van een antwoord op die vraag, wat is de agenda van Poetin?, is ontstaan. Nóg cynischer, maar heel Nederlands en ook heel Europees is het om dat vervolgens achteloos te laten liggen. Zijlstra is niet meer, de vraag wie de volgende wordt lijkt vele malen belangrijker.
POETIN IS EEN VAKMAN
Een groot Rusland. Het oude rijk in oude glorie herstellen. Een vernederende gang van de geschiedenis rechtzetten. Jezelf opwerpen als (geo-)politieke corrector. Alhoewel dat heerlijk voer voor psychologen is, zie ik dáár wel een parallel. Dat is ook eerder vertoond. Met grote gevolgen. Dat zou ook de, of tenminste een verklaring kunnen zijn. Europa is inmiddels gedegenereerd, te verzwakt, te afhankelijk en te verdeeld om ook maar iets te doen. Gebrek aan leiderschap op werkelijk ieder terrein. We weten het, dus Poetin ook. Goed gedaan! Voor de grote broer die in Navo-verband te hulp zou kunnen en ook zou moeten schieten, geldt inmiddels hetzelfde rijtje kwalificaties: gedegenereerd, te verzwakt, te afhankelijk en te verdeeld. Ook al goed gedaan! Je zou kunnen zeggen dat je nu al op een onoverbrugbare voorsprong staat. Die wedstrijd geef je niet meer uit handen. Poetin is een vakman.
Ik ga even een paar maanden terug. Mijn reis naar de Baltische landen. Waar de mensen in werkelijk grote angst leven met hun Russische buren, ook binnen de landsgrenzen. Weerzin aan beide kanten. Groot ongenoegen en frustratie over rechten en plichten, over loyaliteit en cultuur. Meer dan halve hoofdsteden waar de voertaal nog altijd – en vooral: om redenen – Russisch is. Dat is dus hetzelfde als in het oosten van Oekraïne. Inmiddels bezet gebied. Maar wie hoor ik daar nog over? Oh ja, Europa en de VS hebben andere dingen aan hun hoofd. Dat is die meesterzet van die meesterspion. En als je werken, wonen, eten en drinken niet aantast en zorgt voor een, weliswaar, gecontroleerd internetgebruik (maar dat laatste is in wat we het vrije westen noemen natuurlijk niet anders, zo leren we iedere dag opnieuw), dan gaat het leven toch altijd gewoon door. Geef het volk brood en spelen, dat wisten de oude Grieken al. Dan kun je doen en laten wat je wilt. De Chinezen zijn toch ook steeds gelukkiger?
Eigenlijk resteert nu nog maar één vraag: wanneer? Dat zal in ieder geval na de wereldkampioenschappen voetbal zijn, dat geeft wat rust. Nou, nog één vraag dan, tot besluit. Zijn Estland, Letland, Litouwen, Wit-Rusland en Oekraïne voldoende? Of krijg je dan te maken met die roes van onoverwinnelijkheid, die verslaving? Noem het voor mijn part: “Nice to have”.
Ton Westphal + No Nonsense ++ 