STIJF VOOR DE TELEVISIE (II)

Waar waren we ook alweer gebleven? Afgelopen zondag. Een buitengewone, onverwachte televisieavond die mij uren heeft gefascineerd. We laten het echec Frank de Boer achter ons, en schakelen door naar het onvolprezen Canvas van de Belgische publieke omroep, waar de korte, maar geweldige serie The Persians – A History Of Iran van de Britse topjournalist Samira Ahmed tot een einde kwam. De val van de laatste sjah. Grote, machtige rijken komen altijd abrupt tot een definitief eind met een val. Mensenwerk, want het zijn de Grote Leiders, de dictators of de mecenassen die struikelen, en daarmee hun hele land en maatschappij meesleuren. Hoogmoed gaat daar meestal aan vooraf.

Sjah Mohammad Reza Pahlavi. Ik ben altijd extra geboeid als ik iets over hem kan zien, want de gelijkenis met mijn vader is treffend. Als kind herinner ik mij dat de mensen op de Lijnbaan in Rotterdam met open mond bleven staan en ons achterna keken. Was dat nou de sjah?

In zijn laatste jaren maakte deze sjah het extra bont met exorbitante feesten, waar overigens wel de hele wereld zich maar al te graag voor liet inviteren. Samira Ahmed nam ons mee naar de resten van het mega-woestijnkamp in Persepolis, waar bijvoorbeeld ook Prins Bernhard (dikke maatjes, natuurlijk) in zijn luxueuze tent heeft geslapen. Het staat er deels nog steeds, als herinnering aan de ravijndiepe verschillen tussen rijk en arm. Want even verderop stierven de mensen van honger en ellende. Gebrek aan alles. Geen wonder dat de ayatollahs de macht konden overnemen. Dom, dom, dom. Je legt het er meer dan duimendik bovenop, Mohammad Reza. Welbewust, ongevoelig voor kritiek. En dus des te kwetsbaarder. De haves en de have nots. Je zwelgt in je rijkdom, en de wereld kijkt toe en prikt in dit geval ook nog een feestelijk, gouden vorkje mee, middenin de woestijn. Alle koks en de verse ingrediënten waren ingevlogen vanuit Parijs. Die sjah wilde de grootsheid van de eeuwenoude dynastie luister bijzetten, maar vergat compleet zijn eigen achtergrond, cultuur en nationale gewoontes.

Dat Perzische rijk dreef op wetenschap, ambacht, handel en kunsten. Een oase in het Midden-Oosten. Rijke poëzie en literatuur, kleurrijke schilderkunst en geniale architectuur. Hele verhalen op geglazuurde tegeltjes in (pre-islamitische) godshuizen. In die jaren leefden de mensen in wat we nu de EU noemen nog in holen. Ze zaten op het rulle zand of dreven weg in de modder. De donkere middeleeuwen.

Maar in Perzië hadden ze al het boek der koningen: Sjhahnama. Een handboek voor goed bestuur, daterend uit het jaar 1010. We zijn nu precies twee keer zover, maar zeker niet in kennis. Want je kunt dan wel één van de verzen uit dat boek op de muren van het gebouw van de Verenigde Naties in New York zetten, maar dan ben je er natuurlijk niet:

Mensen zijn de ledematen van één geheel

de creatie van essentie en ziel uit een enkel deel

Als een ledemaat pijn ervaart

voelen de andere ledematen zich bezwaard

Als je niks voelt bij andermans pijn

kun je dan mens zijn?

Wat is er over van die wijsheid, kijkend naar de wereld van tweemaal 1010, dus 2020? Die hele VN is machteloos, een politiek instrument van willekeur.

TROOST EN VERDOVING

Maar we moeten verder. Het ging om een avond televisie, toch? Dus Zondag met Lubach. Over hoe bureaucraten zich voor het karretje van het geld laten spannen, ter wille van hun toch al opgeblazen ego. Bestuurders, en dus de democratie aan de leiband van tech. Met een intimiderend maar ook veelzeggend beeld van Eric Wiebes, de absolute personificatie van de arrogantie van de macht. Hij is zo slim, zeggen sommigen. Ik vind hem vooral een idioot, en natuurlijk zeker niet alleen op basis van de beelden van deze zondag. Gekte en genialiteit gaan vaak hand in hand, maar op de post van Economische Zaken vind ik het triggy.

Zo kwam het koningshuis ook nog even voorbij, in het kader van beloning, solidariteit en de zwaarste lasten op de sterkste schouders. Huh? En de achterlijkheid van mensen, een terugkerend thema en op de manier van Lubach heerlijk ontspannend. Lachen om dagelijkse stupiditeit. Zo gebracht biedt zelfs een item als ‘corona’ troost en verdoving.

Ik heb de avond afgesloten met een biografisch epos over Benito Mussolini: Vincere. Een beetje zoeken, en dan vindt u deze speelfilm van langer dan twee uur ook. Niet alleen veelwijverij, maar ook nog met een onwettige zoon. Wat dat doet met moeder en kind, die op alle mogelijke manieren toch zo in de ban zijn van hun enige en verzengende liefde en vader, voor beiden hoe dan ook een voorbeeld. Maar als dat niet wordt beantwoord, zelfs niet wordt erkend, dan word je gek (verklaard).

Leiders vertonen veel te vaak hetzelfde blinde profiel. Ik, ik, ik. En iedereen die daar niet mee kan of wil omgaan, die ruim je uit de weg. Niet meer zien, niet meer spreken, niet meer luisteren. Rücksichtslos. Macht corrumpeert en de geschiedenis blijft zich voortdurend herhalen. Maar had ik dat niet eerder al ergens opgeschreven?

Morgen deel III. Eindelijk Tommy.