… tot mijn grote verbazing kwam het programma Medialogica (HUMAN VPRO, NPO 2) gisteravond met “Dutchbat: Het ‘Echte’ Verhaal”. Huh, waarom nu? Na al die jaren? Ik had dat echte verhaal graag zelf willen opschrijven in deel VIII.
Misschien denken jullie wel, houdt het nou nooit op met dat reisverslag over de Balkan? Welnu, in ieder geval niet voordat het ‘klaar’ is. Maak af waar je aan begint. Zouden meer mensen moeten doen. Voormalig Joegoslavië, als onderdeel van de zoveel grotere Balkan. Er zijn al veel boeken over volgeschreven. Een paar heb ik inmiddels aangeschaft, zoals het hier eerder aangehaalde Balkanschimmen van Robert D. Kaplan. Verbijsterend. Je wilt het niet geloven. Totdat je er zelf bent geweest.
Maar een boek wordt het niet aan deze kant. Wel het vervolmaken van een serie van acht deeltjes. Dit is het zevende, waar dit onderwerp eigenlijk bedoeld was als sluitstuk. Want het was mijn afsluiting, laatste stop aan de hekken van een enorme begraafplaats in Potočari, gemakshalve aangeduid als ‘Srebrenica’. Maar tot mijn grote verbazing kwam het programma Medialogica (HUMAN VPRO, NPO 2) gisteravond met “Dutchbat: Het ‘Echte’ Verhaal”. Huh, waarom nu? Na al die jaren? Ik had dat echte verhaal graag zelf willen opschrijven in deel VIII. Nee, ik verbeeld mezelf niets. Niet wat je denkt. Maar na een bezoek van een paar dagen aan Srebrenica en dus ook Potočari, meende ik stellig te weten dat wij hier in Nederland met z’n allen willens en wetens op het verkeerde been zijn gezet. Als het gaat om Dutchbat, zijn “wij” medeplichtig aan genocide. Dat is nogal wat, inderdaad. Daarom ook was ik zo onder de indruk van deze laatste reis, de eerste met de Rocinante IV. Ik heb weken nodig gehad om enigszins bij te komen van mijn ervaringen, werkelijk waar. Een ervaren reiziger. Maar Srebrenica en in bredere zin de geschiedenis, oud en jong, van de Balkan laten je duizelen.
Medialogica maakte melding van een officiële bijeenkomst, afgelopen zomer, waarbij Mark Rutte excuses heeft aangeboden aan Dutchbat. Omdat verontschuldigingen ook niet alles zijn – zeker die van Rutte zijn al vele jaren dagelijkse kost – , kregen alle Dutchbatters ook nog EUR 5.000,-. Als goedmakertje. Zoals zo vaak: geen idee, geen analyse, geen diepgang en ook geen creatieve inbreng. Maar geld te over. Vijfduizend euro omdat er zoveel “onterechte kritiek en negatieve media-aandacht” over de soldaten is uitgestort. De titel van de uitzending “Het Echte Verhaal” zegt zoveel meer. Twan Huys noemt de algemene, maatschappelijke mening zoals die over Dutchbat welbewust de wereld in is geblazen geschiedvervalsing, “een omkering van de feiten”. En juist die wetenschap ligt precies onder mijn grote verwarring na een uitgebreid bezoek aan de compound waar het allemaal heeft plaatsgevonden. Het is deels omgebouwd tot krakkemikkig museum. Leeg, donker en verlaten. Maar vol met getuigenverklaringen, de bijbehorende foto’s en videomateriaal. Ook kun je bijvoorbeeld nog de kamer bezoeken van Thom Karremans. En het kantoor van de communicatiedienst, waar de postzak van de PTT in een hoek ligt en de fax nog op het bureau staat. Met de typerende graffiti ook nog altijd op de muren.
Ook die video van de ontmoeting van Ratko Mladić met Karremans zal ik altijd onthouden. Klein Duimpje en de Reus, met de hoogste baas ter plekke van de VN, de belangrijkste blauwhelm, overduidelijk in de rol van Klein Duimpje. Maar minder slim.
Een nietige, onzekere man. Overduidelijk niet geschikt voor zijn rol, en zijn leidinggevenden wisten dat op voorhand. Allemaal na te lezen in dat museum. Daar begint het natuurlijk ook hier weer mee: de verkeerde mensen aanstellen.
Om politieke redenen, omdat hij/zij er aan toe zou zijn, ‘aan de beurt’ is, als beloning of om iemand weg te hebben (Functie elders) en verzin zelf nog maar een paar redenen waarom mensen op stoelen zitten die ze qua niveau, opleiding en in het geval van Karremans qua persoonlijkheid absoluut niet aankunnen. Je doet er zeker achteraf niemand een plezier mee, en in Bosnië heeft het onder meer rechtstreeks geleid tot bijna 8000 doden en nog zo vreselijk veel meer ellende. Allemaal de schuld van Karremans? Natuurlijk niet. Maar iets meer tegengas, bluf en autoriteit, had op z’n minst geholpen. Want nu stotterde Karremans tegen Mladic dat hij het allemaal niet kon helpen, die situatie daar. “Ik ben maar de pianospeler,” zo wist hij nog net uit te brengen. Waarop Mladic hem overweldigend toebeet dat hij dan wel een verdomd slechte pianist is. Dit keer had de schoft Mladic het gelijk aan zijn zijde. Trouwens, de samenstelling van en de keuze voor juist dát bataljon blauwhelmen, was ook op z’n minst dubieus. Niet goed over nagedacht, de verkeerde expertise en achtergrond. Aldus de museumpublicaties (maar het verrast mij jammer genoeg niets).
PRAAT MET DE LOCALS (4)
Mijn gastheer in Srebrenica, heeft mij tijdens een gezamenlijk ontbijt met traditioneel, huisgemaakt brood van alles verteld en uitgelegd. Gratis en ongevraagd. Wil je een keer met eigen ogen aanschouwen, en vooral leren hoe het daar nu werkelijk zit, boek dan een kamer bij hem en zijn familie, HM Konak aan Crni Guber 50. Maar nu lijk ik wel Sierd de Vos, die bij zijn voetbalverslag uit Madrid uitlegt waar je na afloop het lekkerst kunt eten, niet ver van het stadion. Ik vind het prima.
Deze man, aan wie ik als Nederlander bijna mijn verontschuldigingen wilde aanbieden voor wat er is gebeurd (maar dat zou Rutte natuurlijk moeten doen), nam mij en “de Nederlanders” evenwel niets kwalijk. Het kwam, zo bevestigde hij, door gebrek aan ondersteuning van alles en iedereen. Maar waar hij tot op de dag van vandaag wél moeite mee heeft, zo vertrouwde hij me toe, dat zijn de beelden van de uitzinnig feestende en dansende Nederlandse soldaten in Zagreb, vlak na de massamoord waar zij met hun ogen bovenop hebben gestaan. Het één verklaart het ander, zo probeerde ik, maar deze Bosniak lijdt daar nog altijd teveel pijn voor. In een Srebrenica dat van een kleine 15.000 inwoners naar een paar duizend is teruggevallen. Met de kapot geschoten huizen aan de overkant als stille getuigen. Toen we afscheid namen, vroeg hij of ik de speelfilm Quo Vadis, Aida? had gezien. Ja, en een paar weken geleden nogmaals.
Maar nu wordt het toch nog bijna een boek. Ik kan maar doorgaan. Weet je wat, ik maak van de geplande acht, nu dus maar negen delen. En als het zo uitkomt ronden we af op tien. Wordt nog altijd vervolgd.
Ton Westphal + No Nonsense ++ 