Afgelopen woensdagavond, kwam ik op het Belgische CANVAS de Britse documentaire ‘The Missing Children’ (2021) tegen, van Tanya Stephan. Een beeldverhaal over één van de meest beruchte tehuizen in Ierland, dat van de Bon Secours Sisters in Tuam (Galway), waar nonnen de dienst uitmaakten. Decennialang, nota bene tot ver in de negentiger jaren van de vorige eeuw (!), werden in de Ierse republiek meer dan 80.000 meisjes en jonge vrouwen opgeborgen en verstopt, achter dikke muren en in kille slaapzalen. De enige reden daarvoor was dat ze ongehuwd zwanger waren, of hun buitenechtelijke kind al ter wereld hadden gebracht maar werden verstoten door hun familie. De Ierse samenleving had geen mededogen met die “gevallen” vrouwen, ook al was hun zwangerschap – direct of indirect – niet zelden veroorzaakt door vader, broer, neef of oom uit diezelfde familie.
Het platteland. Mijn god. Stelselmatige verkrachting door een machtige dorpsbewoner, de onderwijzer, klasgenoot of een rooms-katholieke vertrouwensfiguur, was absoluut geen zeldzaamheid. Hou je mond. Niks zeggen. Niet klagen (1x). En als dat dan verkeerd uitpakte, het meisje bleek zwanger, dan zette je haar “gewoon” uit de maatschappij. De pastoor – de Ierse personificatie van Haarlemmerolie – regelde dat wel. Om zondags toch weer in alle rust je plaats in de kerk te kunnen opzoeken. Daar passen geen onbeschaamde blikken bij. En als er al een verwijt viel te maken, dan betrof dat vooral het meisje, de vrouw, het kind. Een kind dat zelf ongewild en soms zelfs onbewust een kind bij zich droeg.
Abortus, dat officieel nota bene pas vijf jaar geleden in Ierland wettelijk is geregeld, gebeurde onder het toeziend oog van de nonnen, die zelf vaak verpleegkundig waren geschoold. En de leukste, de mooiste en de normaalste kindjes werden per postorder verstuurd naar de Verenigde Staten. Naar papa’s en mama’s die zelf geen kinderen konden krijgen. Er bestond zelfs zoiets als een catalogus voor. Veel opgroeiende kinderen die overbleven, leden aan ondervoeding, werden zelf misbruikt, gemarteld en uiteindelijk zelfs vermoord. Gedumpt in de afvalwatertanks, die in Ierland bij gebrek aan een wijd verbreid openbaar rioleringssysteem in iedere tuin te vinden kunnen zijn. Want wat moet je er anders mee. Hun moeders werkten door; in wasserijen, op het land, als dienstmaagd. Hou je mond. Niks zeggen. Niet klagen (2x).
Laat ik maar ophouden. Want iedereen die een beetje bekend is met Ierland kent de vreselijke feiten. Dus had ik bijna zomaar die documentaire overgeslagen, onder het motto: Niet weer! Maar ik heb toch gekeken, uit voortdurende fascinatie voor Ierland, de Ieren en hun geschiedenis en cultuur. Om met open mond en vol afgrijzen tot de ontdekking te komen dat het alleen maar nóg erger was, en nog altijd is, dan dat ik ooit zelf had gedacht. Dat gaat heel, heel veel verder dan “een zwarte bladzijde in de geschiedenis”. Maar het is ook heel erg Iers, zo realiseer ik mij. Dat voert hier even te ver, maar het draait om waar ze historisch gezien vandaan komen (met het Britse koningshuis en andere Britse adel vele honderden jaren als wrede, onverbiddelijke kolonisator. Ierland als wingewest.), religie, familieverbanden en: Hou je mond. Niks zeggen. Niet klagen (3x).
Ook Ierland zet zich vandaag vol in voor Oekraïne. Natuurlijk. Het land maakt overigens – zo realiseer ik mij pas echt sinds, niet geheel toevallig, slechts één jaar – geen deel uit van de NAVO. Gek genoeg hoor ik daar geen enkel geluid over aansluiting, zoals in Finland of Zweden. Misschien is dat wel deel 4 van Hou je mond, niks zeggen en niet klagen. Plekken worden ook daar ingeruimd voor vluchtelingen. Er worden inzamelingsacties gehouden, de regering stelt miljoenen beschikbaar. Maar als het om, hoe cynisch dan ook, een letterlijk diepgravend onderzoek gaat in Tuam, dat zo’n dertien miljoen zou moeten kosten, dan ontbreken daar de middelen voor. Ook: is het wel nodig? Wordt het wel goed besteed? Dat is dus nog altijd op de lange baan geschoven. Dat draait natuurlijk ook om de rechtsgang na afloop van zo’n onderzoek. Over miljoenen gesproken.
- Anno 2023 blijven de weinige, resterende overlevenden en familieleden van de kinderen, althans hun stoffelijke overschotten die nog altijd in die tanks liggen, in het ongewisse.
- Er ontbreken 796 kinderen. Die zijn letterlijk spoorloos, alleen al in Tuam.
- Eén op de honderd Ieren is direct of indirect slachtoffer.
- Ze worden weggevreten door hun trauma’s, zo maakt die prijswinnende documentaire duidelijk.
- Schuldgevoel, verdriet, onzekerheid, woede en frustratie.
- The Missing Children toont aan dat in één geval moeder en zoon uit Tuam vele jaren op slechts korte afstand van elkaar in de buurt van Philadelphia (VS) hebben gewoond. Maar omdat de autoriteiten onderzoek onmogelijk maakten en nog altijd maken, wisten ze dat niet van elkaar. Die zoon kwam er uiteindelijk pas achter toen zijn moeder al was overleden. Hij heeft haar nooit gekend.
- Dat zijn dus dezelfde autoriteiten die zich vandaag hard maken om Oekraïense staatsburgers een veilig dak boven hun hoofd te bieden en een nieuw bestaan met hun familie mogelijk te maken.
- Wel Oekraïners, ver weg. Makkelijk.
- Geen Ieren, zo dichtbij. Gevaarlijk.
Die tegenstelling doet wat met me. Verdriet. Melancholie. Woede. Afkeer. Berusting. Ik ben er nog niet uit. Maar voor het antwoord op de eeuwige vraag “Waarom?”, hoef ik minder ver te zoeken. Schuld en boete. Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid. En ultiem het vasthouden aan de macht.
Ik moet afbreken. Volgende keer in dit verband ‘Den Haag’ en een beetje de rest van Europa.
Ton Westphal + No Nonsense ++ 