Twee avonden heb ik afgewacht. Nu de derde ziekmakend is afgelopen, kan ik niet anders dan Jan Leyers, of liever nog Peter van Ingen een groot verwijt maken. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat je zó’n non-journalist zó’n prachtig programma laat presenteren! Ik heb het natuurlijk over Zomergasten, het VPRO-instituut dat nota bene voorafgaand aan deze serie zo’n mooi overzicht liet zien vanwege haar zilveren jubileum. Vijfentwintig jaar praktisch ongewijzigd op de televisie. Alleen dat al maakt het bijzonder. Niet altijd even interessante gasten, natuurlijk niet. Niet altijd een dijk van een presentator, natuurlijk niet. Maar zó slecht als Jan Leyers…
Het is al te gemakkelijk om iemand met zo’n moeilijke opgave na één keer af te branden, wat links en rechts trouwens al wel is gebeurd. Ik begreep dat wel. Maar geef de man een kans. Dus na Henny Vrienten, die in z’n eentje verantwoordelijk was voor inhoud en sfeer, kwam Micha Wertheim. Fascinerend, jammergenoeg slechts aan één kant van de tafel. Ondanks Jan Leyers. Er had zo veel meer kunnen gebeuren. De derde keer ging ik er opnieuw voor zitten, met alweer een op papier interessante gast: Jolande Withuis. Want Zomergasten is een absolute favoriet van mij. Ik kijk er naar uit, verheug me er de hele week al op. In deze tijd, los van wat sport, waarschijnlijk mijn enige reden om de televisie aan te zetten.
Het ‘format’ gaat uit van interactie. Communicatie heeft altijd twee kanten.
- De persoonlijkheid van de gast belichten.
- Een ontmoeting die verder gaat.
- Iets leren van en met elkaar.
- Samen luisteren en samen kijken.
- Vragen en begrijpen. En anders vraag je door.
- Wederzijdse inspiratie, op basis van een zelfgekozen agenda met beeld en geluid.
Kortom: in de kern prachtig. Al vijfentwintig jaar. Iedere keer live. Dat maakt het, als het goed is, extra boeiend, verrassend en ik hoop altijd tenminste een beetje betoverend. Dan wordt de gast bij volle bloei in de levensfase anno 2012 getoond.
Op die manier kan bijna iedereen een prachtgast zijn. Iedereen heeft een verhaal, zijn of haar momenten.
- Als de presentator maar een goede interviewer is.
- Verstand heeft van mensen.
- Kan luisteren.
- Lichaamstaal verstaat.
- Een grote empathie heeft, en dat ook durft te tonen.
- Een persoonlijkheid die weet te sturen, maar niet teveel. Alleen waar en wanneer dat echt even nodig is. Subtiel, met de enig juiste timing.
- Dan laat je stiltes vallen, of juist niet.
- Misschien haal je ook wel eens uit en maak je kabaal. Maar met een reden.
Kijk terug naar Ischa Meijer, die jammergenoeg nooit als presentator bij Zomergasten is geweest. Adriaan van Dis, die nota bene straks nog als gast zal optreden, en later Connie Palmen en Jelle Brandt Corstius waren bijvoorbeeld presentatoren die in deze setting professionals waren. Maar niet Jan Leyers.
Ik begrijp er niets van. Waarom wordt voor zo’n man gekozen? Als iedereen een prachtgast zou kunnen zijn en als het je alleen maar makkelijker wordt gemaakt door de fine fleur van het Nederlandse taalgebied te kunnen uitnodigen – want bijna iedereen wil wel – , waarom laat je het dan zo ontsporen? Waarom maak je m’n avond kapot? En niet alleen die van mij, want wat leer je van het feit dat dit jaar een slordige 600.000 mensen naar de eerste uitzending hebben gekeken, en dat bij de tweede Zomergasten al zo’n 30% was afgevallen? En tijdens de derde uitzending voelden niet alleen de nog resterende kijkers zich (alweer) steeds ongemakkelijker worden, maar vooral ook de gast. Jolande Withuis werd er zelfs ziek van. En ze begon zo ambitieus. Deze vrouw heeft zo’n mooi verhaal en kan daar op z’n minst even mooi over vertellen. Met prachtig taalgebruik. Maar ze werd steeds maar weer in de rede gevallen. Ze mocht haar zinnen niet afmaken. Want Leyers slaat hele thema’s over. Vergeet op zaken terug te komen. Haakt af en heeft niets van het kiezen van momenten begrepen. Gaat voorbij aan alle voorzetten. Nul empathie. Een groteske demonstratie, live, hoe je NIET met je zomergast moet omgaan.
Jolande zou een acute aanval van migraine hebben gekregen, moest zelfs helemaal en misschien wel voorgoed van tafel, en Jan Leyers heeft de zeer twijfelachtige eer daar de primeur van te hebben meegemaakt. Of misschien moet ik wel schrijven: te hebben veroorzaakt. In een jubileumjaar. Iedereen zag het aankomen. Hevige transpiratie. Zakdoekjes, in paniek je klamme zweet wegvegen met je eigen kleding en uiteindelijk een waaiertje hielpen niet meer. En wat deed Jan Leyers? Niets, zoals gebruikelijk. Als je zoveel gevoel hebt en zo gevoelig bent, en – zoveel is in dat uurtje wel gebleken – ook zoveel dingen zo goed door hebt en kunt plaatsen, maar er zit een robot tegenover je die alleen maar dat lijstje wil afwerken en voor het overige vragen stelt om vragen te stellen, dan red je het niet. Dan word je misschien wel heel letterlijk doodziek. Ook dat is inherent aan het format. Heel erg verdrietig en pijnlijk, voor alle betrokkenen.
Dus ook voor Jan Leyers. Verlos hem uit zijn lijden. Zoals het nu de eerste keer was dat een gast ziek naar huis moest, kan het volgende week zeker ook de eerste keer zijn dat de presentator voortijdig wordt vervangen. Alsjeblieft. Laat bijvoorbeeld Tom Egbers het overnemen, of Jeroen Pauw, of Clairy Polak…
Tot besluit de filmkeuze van Jolande Withuis. Cria Cuervos. Gelukkig heeft zij daar kort nog iets over verteld, over het waarom en we hebben hem gisteravond twee keer kunnen zien. Het had ook drie keer mogen worden. Wat een fantastisch mooie film! Jolande, ‘¿Por qué te vas?’
Ton Westphal + No Nonsense ++ 