De gelegenheid deed zich voor. Schotland “doen” buiten het seizoen. In de negentiger jaren van de vorige eeuw waren we met het gezin daar al eens op vakantie geweest. Maar dat was voor mij nog in de pre Lonely Planet-periode. Dus belandden we in Pitlochry. En wat ik me daar vooral van herinner, zijn de kruipende files op die smalle weggetjes. Toen al. Even uitstappen voor een foto bleek een gotspe. Jawel, daar zijn ze weer: die boze blikken. Boos, boos, boos. Hoeveel? Hoe vaak?
Dus Schotland belandde om die reden jarenlang in de ban. Veel te druk. Maar als je dus heel sterk en uitgerekend ‘off season’ reist, dan begrijp je die verstikkende drukte in de vakantietijd. Ja, ik heb vol genoten van Schotland. Moest ook terugdenken aan een reportage van Ivo Niehe over Paul Fentener van Vlissingen, die in de noordwestelijke hooglanden een landgoed bezat. Deze Fentener van Vlssingen is al in 2006 overleden, kunt u nagaan hoeveel indruk die uitzending zoveel jaren geleden heeft gemaakt. De afzondering, de autonomie, het leven op eigen kracht. Met een paard haalde hij de noodzakelijke boodschappen op van de enige openbare weg, kilometers verderop. Op die weg heb ik gereden, kan niet anders.
Om eerlijk te zijn, en waarom ook niet, staat deze roadtrip die ik eigenlijk zomaar, als een tussendoortje, heb gemaakt, meteen in mijn top-drie. De schoonheid en het onaangetaste – of moet ik zeggen ‘onaangepaste’? – van het landschap, waar besneeuwde bergen en heuvels – mits ze niet in flarden mist zijn gehuld – bijna altijd wel worden weerspiegeld in betoverende meren, het is iets van een andere wereld. Als er maar geen mensen zijn om het te verpesten.
Natuur moet je ervaren. Je moet je willen overgeven, zoals Fentener van Vlissingen. Maar ook cultureel heeft Schotland veel in de aanbieding. En sociaal maatschappelijk is er ook van alles te beleven.
Dan hebben we het over de inzet van de Scottish National Party, die het helemaal alleen wil doen, tot de brexit en vele honderden miljoenen – dan maakt pond of euro ook niet meer uit – , terwijl tegen sluitingstijd in het centrum van Glasgow de portieken van de eeuwige winkelketens worden betrokken door de daklozen. Winkelwagentjes galore. Enkele meters van mijn parkeerplek stonden de tentjes. Niet op een camping, maar in de niet-onderhouden groenstroken in de buurt van bushaltes. Rotzooi van vooral blikjes en lege pizzadozen, uitgelepelde plastic potjes ondefinieerbaar product en de fonkelende ogen van een hond tussen de doeken die ter afsluiting dienen. Ook dat is de grote stad, ook dat is Schotland. Wat een armoe. Je ziet het niet alleen daaraan, maar kijk gewoon om je heen. Zie hoe de mensen en hun kinderen gekleed gaan, wat ze kopen, hoe ze kijken en wat ze doen. Die ravijnen van verschil in de wereld zijn ook in ‘High Street’ onoverkomelijk.
Terwijl het (ooit) zo’n prachtige stad was. Met de wereldtentoonstelling van 1888 als uiting van welvaart, waar we vandaag de dag de Kelvingrove Art Gallery and Museum aan te danken hebben. Top-drie van roadtrips, maar dit museum staat ook in mijn lijstje van toppers. Onvoorstelbaar qua variatie, uitleg en dus inzicht. Je bent zoveel rijker als je in het donker naar buiten moet, omdat het sluitingstijd is. Trek er gerust een dag voor uit. Schotland in de wereld. Glasgow als industrieel powerhouse, waar de schepen die de wereldzeeën bevaarden werden ontwikkeld en gebouwd, wat ook nog eens hele specifieke aandacht krijgt in het Riverside Museum aan de oevers van de iconische Clyde (dat doe je dus op je tweede dag).
Maar er is niks meer van over. Europa als museum, en lokaal, zeg maar gerust micro-economisch, vindt dat zijn weg in deze twee hevig fascinerende, permanente tentoonstellingen.
Dan hebben ze het over nieuwe activiteiten en een vooral “culturele opleving” van de stad. Klinkt wel goed, maar je prikt er dwars doorheen. Want daarmee bedoelen ze dan bijvoorbeeld galerieën, die gisteren zijn opgestart en morgen weer weg zijn. En natuurlijk, er zit ook wel wat pharma en IT-business, vooral in de gaming-industrie. Maar die kunnen de scheepswerven en alles daaromheen niet vervangen. Dus: niet alleen die opzichtige armoe en hoge werkeloosheid, maar ook 1187 drugsdoden per jaar tekenen de stad.
“Artsen ter plaatse zeggen dat hun patiënten steeds vaker per ongeluk een overdosis nemen. De laatste jaren is een levendige straathandel ontstaan in pillen die in de medische wereld bekendstaan als benzodiazepinen. Dat is vooral het geval in Glasgow, maar ook in kleinere steden als Dundee aan de oostkust.”
Zullen we het de volgende keer dan maar even over Dundee hebben?
Ton Westphal + No Nonsense ++ 