INTRINSIEKE DRIVE

Ongelofelijk, iedere keer weer de VPRO. Prachttelevisie. Nu weer Droomland Amerika, waarvan gisteravond de laatste uitzending was. Als Eelco Bosch van Rosenthal en regisseur Hans Pool dit jaar niet in de prijzen vallen, dan weet ik het niet meer. Dit behoort tot het beste dat de Nederlandse televisie te bieden heeft. Alleen al de muziek bij de intro bezorgt me kippenvel.

Misschien komt het wel omdat Milia en ik kortgeleden een bijna vergelijkbare reis door Amerika hebben gemaakt. Niet alleen wat de route betreft, maar ook qua insteek. Amerika, waar sta je? En vooral: waar staan wij, als twee individuen in een steeds groter, of is het eigenlijk een steeds kleiner wordende wereld? Amerika, is dat nog wel je droomland, Ton? In de aflevering van 16 oktober, waarin het over Silicon Valley gaat, zie je ons zo ongeveer voorbijrijden, terwijl Bosch van Rosenthal op een terrasje in het centrum van Palo Alto zit te interviewen. Apart. Te meer omdat onze reis helemaal los en onafhankelijk van wie of wat dan ook is voorbereid en samengesteld. De enige inspiratiebron waren mijn ideeën over, en plannetjes inzake de Verenigde Staten. Een onderzoek óók naar de verschillen met Europa. (Europa? Wat is dat nog?) En hier komt dat dan wel heel mooi bij elkaar.

Daarom weet ik dat die VPRO-serie helemaal klopt. De ravijnen tussen rijk en arm, zwart en wit. De verdwijnende middenklasse, als die nog bestaat. U kunt dat in mijn eigen vorige afleveringen ( 😉 ) teruglezen.

HIJ SNAPT DAT

Maar dan die laatste uitzending, over Washington. Bosch van Rosenthal rijdt o.a. een stukje mee met een vuilnisman. Zwart en dik. Maar hij is verstandiger dan beide figuren die over ruim een week kunnen worden gekozen tot President van de Verenigde Staten. Hij ziet zoveel ellende onderweg, dat hij niet stil kan blijven zitten. Als je toch hele families met kleine kinderen aantreft, verstopt achter de vuilcontainers die hij met zijn grote wagen moet leeggooien? Als lange straten, op een steenworp van de macht, in alle vroegte nog zijn bezaaid met zwervers? Die even later snel weg zijn, omdat zij zich schamen voor hun situatie. Ook zwervers hebben nog zoiets als een gevoel voor eigen waarde, een zekere trots. Daarom heeft deze vuilnisman kappers geregeld, enige ijdelheid is zelfs iemand die verder niets meer heeft, niet vreemd. Hij snapt dat. Hij wel. Kortom, hij ziet van alles en hij wil helpen. Problemen oplossen. De wereld iedere dag een beetje beter maken, een beetje schoner ook.

Een gewone, ongewone vuilnisman in Washington, die vragen stelt. Waarom houden wij in Amerika het minimumloon op $ 8,50? Dan kun je je gezin niet onderhouden, en in ieder geval je kinderen niet opvoeden. Want dan heb je twee, drie of zelfs wel vier banen nodig. Mensen willen werken, iets betekenen, zich verdienstelijk maken. Doe daar dan wat mee. Daar wordt iedereen beter van. Deze vuilnisman heeft ideeën en oplossingen. Hij staat letterlijk en figuurlijk middenin de maatschappij, en vertaalt wat hij ziet en hoort. Concrete actie, niet uitstellen tot morgen. Gewoon doen.

Zet daar politici tegenover. Die vervoegen alleen maar werkwoorden:

(ver-)draaien, beschuldigen, liegen, schelden, oplichten, voorspiegelen, beloven, zwartmaken, stelen, bangmaken. En zo nog een paar, allemaal van dezelfde orde.

Dan zie en hoor ik liever die vuilnisman. Hij is wél mijn stem waard.

“Droomland Amerika” gaat dus ook over de verschillen tussen Amerika en Europa. Zijn die er eigenlijk nog wel? En zien we als we naar Amerika kijken, onze eigen politieke en maatschappelijke toekomst?

Het enige onderscheid – maar onderschat dat niet – is dat Amerika één natie is. De Amerikaan, en dus ‘the American spirit’ bestaat. Dat in tegenstelling tot de Europeaan, die in de praktijk een Waal is, een Nederlander, een Bask, een Noord-Ier, een Hongaar, een Schot, een Duitser, een Corsicaan of een Sloveen. Een Amerikaan is in de basis trots op zijn of haar land, wil er het beste van maken. Ervoor werken, en als het moet ervoor sterven. Die wil om te winnen, onder één en dezelfde vlag die hoe dan ook overal in top hangt.

Amerika vindt zichzelf wel weer opnieuw uit. Het zou niet de eerste keer zijn. En dat allemaal, die enorme intrinsieke drive, terwijl aan de andere kant Europa niet bestaat. Daar hoeven ze alleen nog maar het licht uit te doen. Dan kunnen al die mensen, van de Walen tot en met de Slovenen zich weer gaan identificeren. In hun eigen huizen, binnen hun eigen landen. Dan komt de trots terug, de wil en de inzet. Maar eerst moet je alles afbreken, anders kun je niet gaan opbouwen. Zo werkt het namelijk altijd.

Ja, er zijn dus wel degelijk verschillen.