Mijn god, wát een niveau. Zeldzaam, of misschien wel nooit vertoond. Van Iperen was fenomenaal. Dáár ging het wel om die ene naam. Het individu. De persoon.
Vandaag, 81 jaar geleden. Mijn stad gebombardeerd. Meer dan 24.000 woningen zijn binnen een kwartier met de grond gelijk gemaakt; 32 kerken en 2 synagogen verwoest. Ongeveer 650-900 mensen vonden de dood en 80.000 Rotterdammers werden dakloos. Dat zijn de cijfers die je zo kunt opzoeken op Wikipedia. Jammer dat André van Duin in zijn toespraak, vorige week op de de Dam in Amsterdam, niet wat preciezer daarmee is omgesprongen. Hij sprak ook over een twintig minuten durend bombardement. Dat scheelt 30%. De Duitsers hadden die extra minuten helemaal niet nodig. Nederland gaf zich over.
Van Duin was blij in Nederland te zijn geboren, levend in Amsterdam waar hij op 4 mei altijd naar ‘dat andere monument’ was gegaan, op de Westermarkt. “Het feit dat wij in Nederland sinds 1987, als eersten in de wereld, zo’n homomonument hebben, tekent onze vrijheid. De vrijheid dat iedereen hier zichzelf mag zijn. Zonder dat iemand anders daar wat van zegt. De Nederlandse grondwet ademt verdraagzaamheid en tolerantie. Je kunt hier over het algemeen doen en laten wat je wilt en zeggen wat je wilt. Je bent hier vrij.”
Dat zijn natuurlijk mooie woorden. Maar het zijn maar woorden. Iemand als Erwin Olaf jaagt je in dit verband de stuipen op het lijf, over hoe de werkelijkheid er uit ziet. Wat dat betekent voor hem, als homo. Gewoon op straat. En als je wilt, maar ik wil dat welbewust niet, kun je iedere dag wel weer nieuwsberichten lezen over manifest antisemitisme, bedreigingen en verwensingen. En zeker in Nederland, dat helemaal niet zo vrij is, en vrij denkt, als dat Van Duin ons wil doen geloven. Maar het bekt lekker, en het gaat helemaal niet over namen, over personen – mensen als jij en ik – als slachtoffers. Terwijl die (h)erkenning juist zo belangrijk is. Red je één mens, dan red je de hele mensheid. Dat is heel wat anders dan “vele slachtoffers”, of “honderdduizenden doden”. Want dat waren er 55.000.000.
Op diezelfde vierde mei, sprak Roxane van Iperen in de Nieuwe Kerk, ook al in Amsterdam. Ik kan mij niet herinneren dat ik zó lang, zó stil en met werkelijk volledige overgave naar iemand heb zitten of staan luisteren. Met gaandeweg tranen die hun best deden om uit te barsten. Nee, geen huilpartij. Maar wel ontroering. Mijn god, wát een niveau. Zeldzaam, of misschien wel nooit vertoond. Van Iperen was fenomenaal. Dáár ging het wel om die ene naam. Het individu. De persoon. Voelen en doen. Ervaren en weten, maar wat doe jij ermee? Toen en nu, en straks? Of stem je als toeschouwer in – ik heb het toch niet gedaan, het is toch niet mijn schuld? – , moreel afgestompt. Angst in de plaats van moed. De veilige (?) massa die de plaats inneemt van de kwetsbare (?) persoonlijkheid. Ik vond het een verbluffend, letterlijk adembenemend verhaal.
Settela Steinbach, het tienjarige Sinti-meisje dat haar hoofd naar buiten steekt om nog even naar een hond te kijken, voor de deuren sluiten van de trein naar Auschwitz, waar ze wordt vergast met haar moeder, twee broertjes, twee zusjes, twee neefjes, een nichtje en een tante.
En
In de close-ups van het verleden herkennen we flarden van ons eigen bestaan.
De lezing van Van Iperen werd muzikaal afgesloten met een wel heel toepasselijke compositie van Ennio Morricone, gemaakt voor de eveneens betoverende film “Once Upon a Time in America”. Terugkijken op je leven. Teruggaan, niet alleen in de tijd maar ook naar de plek waar het allemaal is gebeurd. Op zoek naar het waarom. Wie je was en wat je bent geworden. En waarom. De geschiedenis geeft antwoord op alle vragen.
En toen hield ik het alweer niet droog. Niets mooiers dan de waarheid, alhoewel die vaak ook zo pijnlijk is.
Ton Westphal + No Nonsense ++ 